Hoe snoei ik een hoogstam knipboom?

Regelmatig kom ik de vraag tegen: ‘hoe moet ik een hoogstamboom snoeien die vol zit met waterlot’? Het zijn bomen waarin elk jaar het nieuwe reactiehout (betere naam dan waterlot) weer worden weggesnoeid. Als je dat jaren doet krijg je een hoogstamboom met takken en daarop allemaal knotjes. Die snoeimethode geeft heel veel werk en levert vaak weinig fruit op. Hoe kun je zo’n boom nu snoeien zodat die minder nieuwe scheuten geeft?

Zaterdag 9 maart gaf ik een snoei-instructie hierover aan de hoogstambrigade van Heerde, in de hoogstamboomgaard van mevrouw Vos. Daar staat zowel oude als puber- en jonge hoogstambomen, vooral appels.

Instructie over hoeveel van de tweejarige scheuten wegsnoeien in een knipboom

Bestaande situatie:

  • Boomgaard met zogenaamde knipbomen, volwassen bomen waar elk jaar de nieuwe scheuten afgeknipt zijn: waarschijnlijk vanuit het idee dat ‘nieuw waterlot eraf moet’!
  • De appelbomen zijn voor hoogstammen vrij laag, ca. 4/5m hoog. Dat betekent dat de meeste bomen eigenlijk geforceerd laag gehouden worden. Dat zie je ook aan het hele sterke reactiehout bij sommige bomen (meer dan 1m per jaar): die bomen willen nog graag groeien!
  • De bomen hebben een wirwar aan gesteltakken en daarop veel knotjes met scheuten. De gesteltakken lijken wel op de horizontale armen van de strak geleide leilindes.
  • Vorige winter is er niet gesnoeid en nu staat er dus allemaal 2 jarig hout op de knotjes met veel bloemknoppen.

Hoe ermee om te gaan:

  • Er kan veel worden gesnoeid/uitgedund want er zijn veel bloemknoppen! Veel bomen zitten vol met 2-jarige vruchttakken. Dat betekent dat als alles goed gaat er heel veel fruit aan komt. Daar gaat veel energie in zitten, die de boom niet gaat steken in nieuw reactiehout. We kunnen dus relatief veel snoeien zonder het risico van teveel reactiehout. Er mag bij bomen met veel bloemknoppen dus wel 50% uit gezaagd worden. Bij bomen met weinig bloemknoppen is het advies het snoeien tot 30% te beperken. Het gaat dan in feite om het totale percentage aan vruchthout, overal verspreid over de hele boom!
  • Begin met zoeken en bepalen van ladderzetten: met de ladder aan de buitenkant blijven is voor zowel snoei als pluk van hoogstambomen het makkelijkst en het veiligst! Probeer een soort vork/plek te vinden waar de ladder zoveel mogelijk klem in kan staan. Gesteltakken met bezemsteeldikte zijn al sterk genoeg. Ladder naar midden van boom richten en probeer de poten in de grond de krijgen. Dan staat de ladder gefixeerder en veiliger.
  • Ladderzetten vrijmaken: alle gesteltakken/vruchttakken die in de weg zitten van de ladder weghalen. Geeft direct al meer structuur aan de boom en is een makkelijke manier van opruimen!

Hiernaast zie je 3 korte gesteltakken. Alle drie zijn ze bruikbaar, maar ik kan de ladder er niet tussen/tegenaan zetten. Zaag je de middelste (voorste rechts op de foto) weg dan hou je een soort vork over om de ladder in te zetten. Dat is zonde maar wel veilig en makkelijk!

  • (Gestel)takken in het midden van de boom of takken naar midden gericht, wegzagen: die zijn moeilijk bereikbaar. Zo praktisch en makkelijk mogelijk werken door alleen met ladder aan de buitenkant lopen en niet binnendoor hoeven te steken. Voordeel van hout binnenin wegzagen: een veel luchtigere en lichtere kroon. Dat geeft een betere belichting en sneller opdrogen en minder last van schimmels.
  • Gesteltakken in de kroon wegzagen: het zijn vaak zwakkere die in de schaduw van andere etages zitten.
  • Gesteltakken uitdunnen: knipbomen hebben vaak weinig vertakte gesteltakken met daarop veel knotjes. Deel van die wat dikkere gesteltakken kunnen worden verwijderd (op foto bijv. de middelste er tussenuit. Je hebt ruimte nodig voor vruchthout!
  • Wegzagen van de zijtakken met stompjes en daarop vruchthout. Max. 50% wegzagen. Zo krijg je al veel meer lucht in buitenkant kroon.
Voor en na het snoeien van de stompjes
  • Vruchthout dunnen op stompjes: op de overgebleven stompen steilste en dikste vruchttakken/reactiehout wegzagen. De steilste groeien vaak in bovenliggende etages en geven veel schaduw op de eigen etage.
Voor het snoeien van de stomp
de 2 steilste en dikste vruchttakken verwijderd

Aandachtspunten:

  • Ladderzetten aan de buitenkant! Hoogstamsnoeiers/vrijwilligers hebben vaak de neiging om ladder tegen dikkere takken binnenin de boom aan te zetten. Is niet handig! Daar kun je alleen dikkere takken wegzagen, met als risico gaten in de buitenkant van de kroon. Vaak moet je juist zagen aan de buitenkant van de kroon: uitdunnen van dunne gesteltakken en/of vruchthout. Dan ben je dus meestal ook nog eens gevaarlijk bezig want je werkt dan achterste voren op de ladder en moet ver reiken. Als je aan de buitenkant op de ladder staat werk je veel naast en voor je, dus veel veiliger en prettiger!
  • Bij een hoogstamboom moet je letten op de buitenkant en niet de binnenkant! Je moet vooral kijken naar het hout aan de buitenkant van de kroon en niet naar de gesteltakken. De buitenkant van de kroon met het vruchthout moet open en luchtig zijn. Dus moet je ook zoveel mogelijk aan de buitenkant met je ladder staan. Dat gesteltakken binnenin dicht bij elkaar zitten is bijna nooit een probleem.
Zo een wirwar aan gesteltakken en vruchthout op stompjes, om moe en wanhopig van te worden….
  • Werk met boomzagen met een korte steel (halve meter). Die kun je in de hand houden en tegelijkertijd vaak ook de ladder vasthouden, zodat je met je andere hand kunt knippen! Met een korte stokzaag kun je ook relatief makkelijk manoeuvreren tussen een wirwar van takken/scheuten. Ook kun je met de korte steel ook een halve meter verder reiken dan met een klap- of pistoolzaag.
  • Uitdunnen van gesteltakken: kies aan de ene kant niet voor te grote oplossingen zodat er gaten in de kroon ontstaan.  Kies aan de andere kant ook niet voor te kleine oplossingen.
  • Kijk altijd eerst wat er van een gesteltak weg moet voordat je gaat zagen of knippen. Moet je van een gesteltak meer dan 50% van de zijtakken wegzagen, haal dan maar de hele gesteltak weg. Dat scheelt vaak veel werk: je hoeft maar 1x te zagen in plaats van meerdere keren.
  • Laat de boom zoveel mogelijk energie opvangen in overblijvende takken. Als je een tak wegzaagt wil de boom zijn energie kwijt. Als de overgebleven tak al 60% of meer van het volume had, kan die tak het teveel aan energie redelijk goed opvangen. Er ontstaat wel reactiehout, maar dat is vaak niet zo groot/sterk.
  • Werk bij uitdunnen van dik naar dun hout! Als er een grote gesteltak weg kan (zonder een gat in de kroon te maken) begin daarmee. Kijk dan op de overgebleven gesteltakken, welke zijtakken weg kunnen. Ga dan pas op de resterende zijtakken met stompjes een deel van de vruchttakken/scheuten wegknippen.
  • Maak de boom niet te netjes. Doe niet teveel in 1 keer en laat de boom er nog rommelig uitzien, vooral met dun hout. Vaak kun je niet alles in 1 keer doen zonder weer veel reactie te krijgen.
Knipboom na het snoeien! Na meer dan 40% gesnoeid te hebben ziet de boom er nog rommelig uit. Volgend jaar verder met uitdunnen van vooral het vruchthout.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *