Afgelopen winter heb ik bij een vriend in Denemarken oude appelbomen opgeknapt, na ca. 10 jaar zonder snoei. Daarvoor waren ze sterk teruggesnoeid en door de verwaarlozing waren er zuigers ontstaan. Daardoor zijn de bomen ongeveer 2x zo groot geworden. Hieronder vertel ik hoe ik de bomen heb aangepakt en waarom dat goed is gelukt!
Bij achterstallig onderhoud beginnen snoeiers vaak met vormherstel en gaan dikke takken zagen, het jaar erop dunnere en uiteindelijk gaan ze snoeien in het vruchthout. Ik kies er voor om al in het eerste jaar vooral aan de slag te gaan met het vruchthout. Ik haal al het oude vruchthout weg en dun eventueel nog wat uit in de rest van het vruchthout.
Maar wil ik makkelijk en veilig kunnen snoeien moet ik eerst ladderzetten (vrij) maken in de buitenkant van de kroon. Dat is eigenlijk het belangrijkste onderdeel van het wegwerken van achterstallig onderhoud. Meer daarover lees je in het bericht Hoe snoei ik grotere puberbomen? of in het bericht Ladderzetten essentieel bij hoogstambomen.
Aan herstel van vorm/model doe ik meestal niet veel, en zeker niet meer dan nodig. Dus alleen als of de boom te hoog is om veilig te kunnen werken, als etages over onderliggende groeien en als er kans is op takbreuk. Maar als een boom 15 jaar heeft kunnen groeien, zonder duidelijke beschadigingen, dan is die kans op takbreuk niet zo groot. En zuigers hoeven ook lang niet altijd weggehaald te worden, als de boom daardoor maar niet te hoog geworden is.
Verder hou ik me ook weinig bezig met de structuur van de gesteltakken. Kruisende en/of dicht bij elkaar zittende gesteltakken laat ik zitten als ze elkaar maar niet raken of op afzienbare termijn raken. Hoe de gesteltakken-structuur binnenin de kroon is, vind ik niet belangrijk. Vooral als je grotere gesteltakken weg zaagt ontstaan grote gaten in de buitenkant van de kroon.
Ik wil juist een zo goed mogelijk gevulde kroon houden en dat kan alleen als ik vooral in het vruchthout ga snoeien en zoveel mogelijk gesteltakken laat zitten. Ik kijk dan ook vooral naar de buitenkant van de kroon waar het vruchthout zit en niet hoe de gesteltakken binnenin de kroon groeien.
Hoe gaat het wegwerken van achterstallig onderhoud dan in zijn werk? Ik begin eerst met dood hout weghalen en hout dat binnenin de kroon zit. Als de kroon binnenin leeg is, dan droogt een boom na regen ook snel op en zullen er minder ziektes (schimmels zoals schurft) ontstaan. En hoef ik ook geen ladder binnendoor te steken om daar nog wat fruit te plukken. Tenslotte kan ik al het snoeihout makkelijk binnendoor op de grond laten vallen.
Daarna ga ik op zoek naar (oude) ladderzetten en ga die vrij snoeien. Als ik dan op de ladder sta en ga snoeien, begin ik onderaan en niet bovenin, zoals vaak wordt aangegeven. Ik wil probeer altijd de laagste takken te behouden (want dat plukt makkelijker!). Dus moet ik zorgen dat die takken voldoende licht en ruimte krijgen en dat doe ik door daarboven takken terug te snoeien of weg te halen. En zo werk ik de etages met plukken vruchthout van onderen naar boven af. 50 cm afstand tussen plukken vruchthout is al voldoende.
Snoei in vruchthout betekent vooral ouder vruchthout wegsnoeien. Meestal heb je bossen vruchthout en bij een bos zit het vitale vruchthout bovenop en het oude daaronder in de schaduw. Weghalen van oud vruchthout op diverse plekken geeft dus direct meer licht en lucht voor de overgebleven plukken/bossen vitaal vruchthout.
Soms zitten de bossen dan nog te dicht op elkaar, dan moet je daarin gaan uitdunnen. Als je dan aan een gesteltak minder dan 50 procent overhoudt aan vitaal vruchthout, dan zal die tak zijn energie niet meer goed kwijt kunnen in het overgebleven vruchthout. Daardoor zullen er waarschijnlijk op de gesteltak sterke reactie scheuten ontstaan, die meestal niet bruikbaar zijn. Om dat te vermijden kun je beter de hele gesteltak wegsnoeien.
Door deze aanpak van het achterstallig onderhoud krijg je veel minder reactiehout dat je daarna weer moet verwijderen (het zogenaamde waterlot). Ik heb in de opgeknapte appelbomen wel veel reactiehout, maar dat zit niet zoals gebruikelijk bij zaagwonden van grotere takken. Het zit juist op het vruchthout, op de vruchttakken of aan het eind ervan.
Bij het opknappen van fruitbomen is mijn voornaamste doel het zorgen voor een zo vitaal mogelijke boom. En de aanwezigheid van veel nieuwe scheuten op het vruchthout maakt dat dat goed is gelukt! Want nieuwe scheuten betekent veel nieuw blad en dat betekent veel nieuwe energie voor de boom en vooral ook voor de wortels! Daardoor zal de boom zich weer 10-15 jaar jonger voelen.
Tenslotte nog iets over het snoeipercentage: meestal wordt 20% aangehouden. Bij mij ligt er na het opknappen meestal 40% onder de boom. Dat is geen enkel probleem voor de boom en voor de hoeveelheid ongewenst reactiehout. Dat komt omdat ik vooral in het dunnere hout snoei en ik al het oude vruchthout weghaal. Dat is vaak al 20% van het volume van de kroon.